BADEMCİK AMELİYATI: NE ZAMAN? NASIL?
BADEMCİK AMELİYATI: NE ZAMAN? NASIL?
Bademcik ve geniz eti ameliyatı, dünyada en sık yapılan ameliyatlardan biri olmaya devam etmektedir. Bu yazı ile bademcik ameliyatının hangi durumlarda yapıldığı ve nasıl yapıldığı ile ilgili bilgiler verilmektedir.
Yutak ve geniz bölgesinde Waldeyer Halkası olarak bilinen beş ayrı lenfoid doku mevcuttur. Bunlar adenoid (geniz eti), Östaki tüpü çevresindeki lenf dokusu, boğaz-yutak bademciği (palatin tonsil), dil kökü bademciği ve yutak yan-arka duvarlarındaki lenf folliküllerinden oluşur. Bu dokuların görevi, hem burun ve ağız yolu ile solunum ve yutma sırasında giren mikroorganizmaları ortadan kaldırmak, hem de bağışıklık sisteminin mikroorganizmalara karşı tanıma ve yok etme fonksiyonuna yardımcı olmaktır. Bademcik ameliyatında palatin tonsiller (yutak bademciği) alınmaktadır. Özellikle çocukluk döneminde bu işleme ek olarak geniz bademciği (geniz eti=adenoid vegetasyon) da çıkarılmaktadır. Bademcik ve geniz eti ameliyatı 3 yaşını doldurmuş hastalara uygulanabilen bir ameliyattır. Bunun istisnası, tıkayıcı uyku apnesi denilen hastalıktır; bu durumda 2 yaşını bitirmesi yeterli olmaktadır. Çünkü uyku apnesi olan çocuğun bir yıl daha bu şekilde bırakılması, ileride telafisi zor veya imkansız ikincil hastalıklara da yol açabilmektedir.
Ameliyatta boğaz-geniz bölgesindeki beş ayrı dokunun ikisi çıkarılmakta, geride kalan üç lenfoid doku kişiyi hastalıklara karşı koruma fonksiyonunu devam ettirmektedir. Aşağıda hangi durumlarda bademcik-geniz eti ameliyatının yapılması gerektiği özetlenmiştir:
1. Sık bademcik iltihabı: İki yıl üst üste toplam 5-6 kere veya son yıl içinde 5 kere bademcik enfeksiyonu geçirilmesi.
2. Tıkayıcı uyku apnesi (Uykuda nefes durması): Hasta bademcik ve geniz eti büyüklüğüne bağlı olarak bu duruma gelmişse hem çocuklarda hem yetişkinlerde bu işlem gereklidir.
3. Çocukta gelişme ve büyüme geriliğine yol açacak kadar büyük bademcikler.
4. Hastada efüzyonlu veya kronik orta kulak enfeksiyonuna yol açmış ise.
5. Hastanın yutmasına, nefes almasına veya konuşmasına engel olacak kadar büyümüş ise.
6. Kor pulmonale (solunum bozukluğuna bağlı olarak akciğerlerde ve kalpte ortaya çıkan durum).
7. Peritonsiller veya parafaringeal abse denilen, yutak abselerine yol açmış ise.
8. Hastada akut romatizmal ateş hastalığına yol açmış ise (eklem ağrıları, kalpte ritm bozuklukları, böbrek tutulumu-glomerulonefrit).
9. Kötü ağız kokusu (kriptik magma sebebiyle).
10. Antibiyotikle düzelmeyen, enfeksiyona bağlı boyunda kronik lenf bezi büyümesi.
11. Bademcik taşı.
12. Bademcik veya genizde tümör şüphesi (asimetrik bademcik irileşmesi).
13. Damak ve dişlerde çiğneme-kapanma bozuklarına yol açan geniz eti-bademcik problemleri.
14. Ateşli havale geçirilmesine sebep olan bademcik iltihabı.
Üniversitede yaptığımız araştırmada, bademcik-geniz eti ameliyatı olması gereken hastalar değerlendirilmiş, ameliyatı kabul eden gruptaki gelişme-büyüme hızı, ameliyatı kabul etmeyen gruptakilere göre çok daha yüksek olmuş; bunun sebebinin de tıkanıklık yaşayan çocuklarda gece salgılanan büyüme hormonunun yetersiz salınımı olduğu anlaşılmıştır.
Bademcik ameliyatı, genel anestezi altında yapılmaktadır. Ameliyat öncesinde hastanın anestezi almasına engel olabilecek herhangi bir hastalığı olup olmadığı, kanama bozukluğu olup olmadığı gibi sorgulamalar, tetkikler ve konsültasyonlar yapılmaktadır. Ameliyat ağız içinden gerçekleştirilir. İşlemin süresi 10-30 dakika arasındadır. Pek çok değişik teknik olmakla beraber, günümüzde en sık tercih edilenler diseksiyonla tonsillektomi ve termal welding (kanamanın en az olduğu özel koter)’tir. Ameliyat sonrasında soğuk, sulu gıdalar verilmekte, yaklaşık bir hafta süreyle özel diyet uygulanmaktadır.
Sonuç olarak, bademcikler vücut savunma sisteminin bir parçasıdır. Ancak enfeksiyon kaynağı olarak vereceği zararlar göz önünde tutulduğunda, hastanın göreceği fayda daha fazla olacaksa ameliyat tercih edilmelidir.
Prof. Dr. Ali Vefa YÜCETÜRK